Chăm sóc gia cầm và phòng trị các bệnh thường gặp

Đăng bởi admin

Ngày đăng: 03/05/2025

Chăn nuôi gia cầm hiệu quả đòi hỏi người nuôi phải có kiến thức vững vàng về kỹ thuật, dịch bệnh và chăm sóc sức khỏe đàn vật nuôi. Việc chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Hãy đầu tư vào công tác phòng bệnh hơn chữa bệnh để xây dựng mô hình chăn nuôi bền vững và hiện đại.

CHĂM SÓC GIA CẦM VÀ PHÒNG TRỊ CÁC BỆNH THƯỜNG GẶP

Chăn nuôi gia cầm (chủ yếu là gà) ngày càng phát triển theo hướng chuyên nghiệp và bền vững. Tuy nhiên, trong quá trình chăn nuôi, gia cầm thường gặp phải nhiều bệnh lý ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, năng suất và tỷ lệ sống. Để đạt hiệu quả cao, người chăn nuôi cần hiểu rõ cách chăm sóc, nhận biết triệu chứng và có biện pháp phòng, trị bệnh kịp thời.

HƯỚNG DẪN CHĂM SÓC GIA CẦM VÀ PHÒNG TRỊ CÁC BỆNH THƯỜNG GẶP

1. Nguyên tắc chăm sóc gia cầm khỏe mạnh

Chuồng trại sạch sẽ, thông thoáng, tránh gió lùa và đọng khí độc. Mật độ nuôi phù hợp, nền chuồng luôn khô ráo.

Cung cấp dinh dưỡng đầy đủ và cân đối, sử dụng thức ăn chất lượng, nước sạch, bổ sung vitamin và khoáng chất định kỳ.

Thực hiện lịch tiêm phòng đầy đủ các loại vaccine cơ bản từ khi gà còn nhỏ.

Theo dõi sức khỏe đàn thường xuyên, phát hiện sớm các biểu hiện bất thường để xử lý kịp thời.

Vệ sinh, tiêu độc khử trùng chuồng trại định kỳ bằng các chất sát trùng chuyên dụng.

HƯỚNG DẪN CHĂM SÓC GIA CẦM VÀ PHÒNG TRỊ CÁC BỆNH THƯỜNG GẶP

2. Danh sách các bệnh thường gặp ở gia cầm và cách phòng – trị

Tên bệnh	Triệu chứng	Nguyên nhân – Tác nhân	Phòng – Trị	Điều trị
Bệnh ORT (hắt hơi ở gà)	Hắt hơi, khó thở, phù mặt	Vi khuẩn Ornithobacterium rhinotracheale	Giữ chuồng khô ráo, dùng kháng sinh phù hợp (Tylosin, Doxycycline)	Khi gà mắc bệnh thường rất yếu, nếu đưa ngay kháng sinh vào không những không đem lại hiệu quả điều trị còn làm cho gà trở nên yếu hơn. Đầu tiên cần hạ sốt, trợ sức, giải độc và thông khí quản bằng các thuốc đặc hiệu. Sau đó tiến hành vệ sinh khử trùng chuồng trại, máng ăn máng uống và môi trường xung quanh hạn chế tác nhân gây bệnh. Cuối cùng khi đàn gà khỏe hơn thì dùng kháng sinh đặc hiệu để điều trị.
Bệnh CRD – Hen gà	Khò khè, thở gấp, còi cọc	Mycoplasma gallisepticum	Tiêm vaccine phòng, điều trị bằng Tylosin, Tiamulin	Đầu tiên tiến hành vệ sinh khử trùng thường xuyên khu chăn nuôi. Sau đó dùng kháng sinh Tylosin kết hợp với Doxycyline liên tục trong 5 ngày kết hợp dùng vitamin, điện giải và men tiêu hóa cho con vật
Bệnh cầu trùng	Phân có máu, gà ủ rũ, chết nhanh Bệnh này thường làm cho gà ủ rũ, lười đi lại, lông xù, uống nhiều nước. Bệnh thường có 2 thể: Cầu trùng ruột non: phân lúc đầu màu trắng, xanh, sau một thời gian chuyển sang màu nâu có lẫn máu và nhầy Cầu trùng manh tràng: gà đi ỉa ra máu tươi, hậu môn dính bết máu, đôi con còn có triệu chứng thần kinh	Ký sinh trùng cầu trùng	Dùng thuốc chống cầu trùng (Toltrazuril, Sulfaquinoxaline)	Thay đệm lót chuồng, phun thuốc sát trùng 1 ngày/1 lần. Dùng thuốc đặc trị cầu trùng gà (tùy theo màu phân để phân loại cầu trùng manh tràng hay cầu trùng ruột non) cuối cùng cung cấp thuốc bổ và chất điện giải cho con vật. trường hợp gà mắc cầu trùng manh tràng cần bổ sung thêm thuốc chống xuất huyết
Bệnh tụ huyết trùng (bệnh toi gà)	Sốt cao, chết đột ngột Bệnh xảy ra lúc giao mùa, thời tiết thay đổi đột ngột và hay thấy ở gà từ 2 tháng tuổi trở lên. Thể quá cấp tính: phổ biến, gà sốt cao ủ rũ bỏ ăn xù lông, miệng chảy ra nước nhớt có lẫn bọt và máu.. con vật khó thở, mào tím tái Thể mạn tính: gà gầy, có hiện tượng viêm khớp mạn tính, gà thường xuyên thải ra chất lỏng có bột màu vàng giống lòng đỏ.	Vi khuẩn Pasteurella multocida	Tiêm phòng vaccine tụ huyết trùng, điều trị bằng kháng sinh	Vệ sinh khử trùng chuồng trại máng ăn máng uống. Dùng kháng sinh dòng Enrofloxaxin, Neomycin, Streptomycin để điều trị. Bổ sung chất điện giải, B-complex vitamin C để tăng cường sức đề kháng.
Bệnh thương hàn gà	Tiêu chảy, gà còi, chết rải rác Gà 8-10 ngày tuổi: gà ỉa phân trắng , phân có nhiều chất nhầy, phân lợn cợn hạt cám.. Gà đẻ: trứng méo, dễ vỡ, chất lượng trứng rất kém. Vỏ bị biến màu	Vi khuẩn Salmonella pullorum	Cách ly và tiêu hủy gà bệnh, dùng kháng sinh (Enrofloxacin, Furazolidone)	Hiệu quả không cao, gà khỏi bệnh thường hay mang trùng. Dùng các dẫn xuất của Sulfamid 0,2- 0,5% trộn trong thức ăn hay pha trong thức uống. Hoặc có thể dùng các kháng sinh khác như Tetramycin, Collistin, Imequil, Pulmequil, Furazolidon,…
Bệnh IC – Sổ mũi truyền nhiễm	Sổ mũi, thở khò khè	Haemophilus paragallinarum	Vaccine và điều trị bằng kháng sinh đặc hiệu	Hiện nay Amoxcicylin ở nước ta vẫn đang điều trị rất có hiệu quả (khi sử dụng Gentamycin thường làm cho đàn gà có dấu hiệu mệt hơn nên cần nâng cao sức đề kháng trước và sau khi sử dụng kháng sinh). Tuy nhiên để điều trị thành công và hạn chế tới mức tối đa những thiệt hại do bệnh gây ra cần chú ý – Luôn quan sát và quản lý đàn gà để kịp thời phát hiện bệnh sớm. Cần tách dần những con nghi nhiễm (dựa vào dấu hiệu bên ngoài) ra khỏi đàn. – Sử dụng các chất điện giải, vitamin C nâng cao sức đề kháng cho gà.- Bắt từng con và tiến hành cho uống kháng sinh. Trong trường hợp số lượng ít và mang tính nguy cấp. (với những đàn dưới 3.000 con nên sử dụng phương pháp này để nâng cao khả năng điều trị và giảm chi phí điều trị). – Sử dụng thêm các chất long đờm. Trong điều trị bệnh Coryza việc sử dụng các hoạt chất có tác dụng long đờm là vô cùng cần thiết và quan trọng, do vi khuẩn tấn công vào đường hô hấp trên gây tăng chất nhờn làm cho gà không thể hô hấp bình thường được. Vì vậy việc giúp gà có thể thở được sẽ đẩy nhanh quá trình hấp thu thuốc điều trị và nâng cao sức khỏe đàn gà từ đó nâng cao khả năng miễn dịch tự nhiên của gà từ đó dễ dàng vượt qua dịch bệnh và giảm thiệt hại kinh tế Kết hợp tăng cường phun thuốc sát trùng để tiêu diệt mầm bệnh bên ngoài môi trường, định kỳ 3 ngày một lần
Bệnh tiêu chảy do E.coli	Phân lỏng, có mùi hôi	Vi khuẩn E.coli	Dùng kháng sinh phổ rộng, cải thiện vệ sinh	Vệ sinh môi trường thức ăn nước uống, khử trùng chuồng nuôi và môi trường xung quanh. Dùng một trong các loại thuốc sau: Coli-200, Ampicoli, Gentadox… dùng trong 3-5 ngày liên tục. Bổ sung thuốc trợ sức, trợ lực tăng cường sức đề kháng.
Hội chứng giảm đẻ	Sản lượng trứng giảm, trứng méo	Do virus, vi khuẩn, stress	Quản lý tốt, tiêm phòng định kỳ	Chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, phòng bệnh là biện pháp hiệu quả nhát hiện nay. Thường xuyên vệ sinh chuồng trại, máng ăn, máng uống sạch sẽ, tiêm phòng vaccin đầy đủ. Bổ sung vitamin, khoáng chất, men tiêu hóa vào những thời điểm nhạy cảm của gà tránh hiện tượng stress, thay đổi thời tiết, duy trì sức khỏe và khả năng sản xuất trứng cho gà.
Bệnh đậu gà	Mụn cóc ở mào, chân	Virus đậu gà	Tiêm phòng vaccine, sát trùng chuồng trại	Cậy vẩy mụn đậu, rửa sạch bằng nước muối loãng + Hàng ngày bôi dung dịch 1%Xanhmetylen lên mụn đậu, sau ít ngày mụn đậu sẽ khô dần và tự bong. + Nếu gà bị vết loét ở niêm mạc miệng bôi thuốc sát trùng nhẹ Lugol 1%. + Làm sạch các mụn đậu rồi bôi các chất sát trùng nhẹ như Glycerin10%, CuSO4 5% Thể niêm mạc có thể lấy bông làm sạch màng giả ở miệng rồi bôi các chất sát trùng nhẹ hay kháng sinh . Nếu đau mắt có thể dùng thuốc nhỏ mắt + Bổ sung thêm Vitamin đặc biệt Vitamin-A. + Nếu bệnh nặng cần dùng kháng sinh phòng vi khuẩn bội nhiễm. + Đốt chất thải của gà, chất độn chuồng, chất độn ổ đẻ. + Phun sát trùng thường xuyên trong thời gian gà bị bệnh. + Chủng đậu cho các đàn chưa mắc bệnh ở khu vực xung quanh đàn gà bị bệnh.
Bệnh Marek	Liệt chân, cánh, nổi u Có thể gặp các trường hợp như sau: Sưng dây thần kinh đùi, gà không đi lại được. Liệt chân và cánh, gà vẹo cổ mắt mù ốm yếu rồi chết	Virus herpes	Tiêm vaccine Marek sớm (ngày 1 tuổi)	Dùng các loại thuốc kháng sinh để điều trị. Nên dùng một trong các loại thuốc sau: Gentacostrin pha 1g/2 lít nước uống hoặc trộn vào 3 kg thức ăn. Neotesol 60-120mg/kg trọng lượng cơ thể; Syxavet pha 1g/2 lít nước uống; Hamcoliforte pha 1g/lít nước uống; Cosmixfortte pha 1g/lít nước uống.
Cúm gia cầm (H5N1)	Ủ rũ, chết nhanh, số lượng lớn	Virus cúm gia cầm	Báo cơ quan thú y, tiêu hủy, không điều trị được	Tiêu hủy toàn đàn khi phát hiện bệnh Phòng bệnh là biện pháp duy nhất hạn chế dịch bệnh xảy ra
ILT – Viêm thanh khí quản truyền nhiễm	Ho, khạc ra máu	Virus ILT	Vaccine phòng, hỗ trợ điều trị bằng điện giải, kháng sinh	Phải thực hiện 2 việc đồng thời:- Uống hoặc nhỏ trực tiếp ngay lập tức vacxin ILT- Laringo vào đàn gà bệnh. Sau 10 ngày cho uống nhắc lại lần 2. Cho uống theo 1 trong 2 phác đồ: Phác đồ 1: 1g CCRD.Năm Thái kết hợp 1g Gentafam-1 hoặc 1g Hepaton và 1g Super vitamin pha chúng vào 1l nước cho gà uống cả ngày, uống liên tục 4-5 ngày là khỏi. Phác đồ 2: Lấy 1g CCRD.Năm Thái kết hợp 1g Anti CRD.LA hoặc Tydox TA và 1g Doxyvit pha chung 1l nước cho gà uống cả ngày, uống 4-5 ngày là khỏi. Bổ sung chất điện giải, thuốc bổ và chống xuất huyết.
IB – Viêm phế quản truyền nhiễm	Ho, chảy nước mắt	Virus IB	Vaccine định kỳ, tăng cường đề kháng	Bệnh do virus gây ra không có thuốc điều trị đặc hiệu. Đầu tiên phải tiến hành vệ sinh sạch sẽ chuồng trại, máng ăn máng uống và môi trường xung quanh. Dùng thuốc trợ sức trợ lực, điện giải. Cung cấp năng lượng. sau 2 ngày sử dụng kháng sinh để điều trị bệnh kế phát ở đường hô hấp.
Gumboro – Viêm túi huyệt truyền nhiễm	Gà 3–6 tuần, tiêu chảy, chết	Virus Gumboro	Tiêm vaccine đúng lịch	Bệnh do virus gây ra do đó không có thuốc điều trị đặc hiệu. Các biện pháp sau đây nếu thực hiện tốt sẽ hạn chế tỷ lệ chết ở mức thấp nhất: – Cung cấp qua nước uống đầy đủ chất điện giải và vitamin bằng cách sử dụng một trong các sản phẩm của Anova như: NOVA-ELECTROVIT hoặc NOVA – AMINOLYTES kế hợp với NOVA-C PLUS dùng liên tục trong 5 ngày. – Hòa 25-50g đường Glucose vào nước cho uống; kết hợp sử dụng Anti- gum cho uống liên tục trong 5 ngày. Đồng thời tiêm kháng thể Gumboro theo hướng dẫn của nhà sản xuất. * Lưu ý: Không nên sử dụng kháng sinh trong thời gian đàn gà mắc bệnh.
Newcastle – Gà rù	Gà run đầu, liệt, chết nhanh	Virus Newcastle	Vaccine Lasota, tiêu độc thường xuyên	Khi cá thể gà đầu tiên có dấu hiệu mắc bệnh nhanh chóng đưa vaccin Lasota vào cho toàn đàn gà kể cả đàn gà vừa mới được làm vaccin. Sau đó tiến hành vệ sinh khử trùng chuồng trại máng ăn, máng uống, môi trường xung quanh. Bổ sung thuốc bổ và chất điện giải nâng cao sức đề kháng cho con vật. Sử dụng kháng sinh phổ rộng tránh nhiễm trùng kế phát. Sau khi hết liệu trình sử dụng kháng sinh thì cho con vật uống thuốc giải độc gan thận nâng cao hiệu quả chăn nuôi.
Giun đũa gà	Gà gầy, tiêu hóa kém	Ký sinh trùng đường ruột	Tẩy giun định kỳ bằng Levamisole hoặc Albendazole	Gà bị bệnh giun đũa có thể dùng các thuốc tẩy sau: – Hỗn hợp Phenothiazin 500mg/kgTT + Adipinat piperazin 200mg/kgTT. Theo L. Nemeri (1968) hỗn hợp thuốc này có hiệu quả rất tốt với giun đũa gà và giun kim gà. – Mebendazol liều: 0,5g/kgTT – Nova – Levasol liều: 1g/5 – 6kgTT, dùng một liều duy nhất. Trộn vào thức ăn hoặc một ít nước cho uống. Có thể dùng thuốc này để phòng bệnh: gà con 2 tháng dùng một lần, gà lớn 6 tháng dùng một lần. Khi tẩy giun ở gà nên kết hợp với cả dùng thuốc trợ sức, trợ lực và kháng sinh phòng chống nhiễm khuẩn kế phát
Nấm phổi ở gà	Khó thở, gầy yếu	Do ẩm mốc, nấm mốc thức ăn	Thay thức ăn khô, dùng thuốc chống nấm	- Dùng các hóa chất diệt nấm như: crystal-violet, brillian green, iodua-kali 0,8%, dung dịch CuSO4 1/2000 cho uống làm giảm sự lan truyền bệnh. - Dùng các kháng sinh: Nystatin, Amphotericin B, Mycostatin, Tricomycin. Không dùng các kháng sinh có nguồn gốc từ nấm: Penicillin, Streptomycin,… - Bổ sung MULTI-VITAMIN: 1g/1 lít nước hoặc SG.B.COMPLEX: 2-3g/1lít nước uống giúp tăng sức đề kháng mau phục hồi sức khỏe. - Vệ sinh sát trùng chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi 2-3 lần/ngày bằng 1 trong 2 chế phẩm PIVIDINE hoặc ANTIVIRUS-FMB
Thiếu vitamin	Kém phát triển, dị tật	Chế độ ăn thiếu vi chất	Bổ sung vitamin A, D, E, B-complex	Khi gà có dấu hiệu bệnh về dinh dưỡng, thì phải bổ sung vào khẩu phần thức ăn và nước uống các loại premix vitamin
Trúng độc muối ăn	Khát nước, tiêu chảy	Dư lượng muối cao trong thức ăn	Kiểm tra khẩu phần ăn, ngừng sử dụng thức ăn chứa muối	Không có biện pháp can thiệp. Phòng bệnh là biện pháp hữu hiệu nhất. Hạn chế việc phối trộn thức ăn không theo khẩu phần.
Trúng độc Aflatoxin	Gan sưng, chết nhanh	Nấm mốc sinh độc tố trong cám	Dùng chất giải độc gan, thay cám sạch	Bệnh thường có 2 thể là thể cấp tính và thể mãn tính. Đối với thể cấp tính khó can thiệp kịp thời do bệnh tiến triển quá nhanh. Đối với thể mãn tính thì dấu hiệu lâm sàng không rõ ràng chính vì vậy phòng bệnh là biện pháp tốt nhất. Không cho vật nuôi ăn thức ăn có nấm mốc, kiểm tra nguyên liệu chế biến thức ăn cẩn thận. Cần có phương pháp bảo quản thức ăn tốt, tránh hiện tượng nấm mốc trong thức ăn.
Mổ cắn nhau	Gà cắn mổ nhau, trụi lông	Thiếu khoáng, chật chội, stress	Bổ sung khoáng, giảm mật độ nuôi	Kiểm tra mật độ đàn, nhiệt độ chuồng nuôi, lượng thức ăn nước uống, cân đối khẩu phần thức ăn. Gà bị hấp dẫn bởi máu và vết thương nên cần nhanh chóng tách riêng gà bị thương ra khỏi đàn. Biện pháp cắt mỏ là biện pháp hữu hiệu nhất hiện nay. Bổ sung các chất khoáng và vitamin cho toàn đàn.
Leucosis	Gà còi, giảm trứng	Virus Leucosis	Loại bỏ gà bệnh, kiểm soát nguồn giống	Bệnh do virus không có thuốc điều trị đặc hiệu. Phòng bệnh là biện pháp hữu hiệu nhất hiện nay
Nhiễm trùng máu do E.coli	Sốt, tiêu chảy, chết nhanh	Vi khuẩn E.coli	Dùng kháng sinh, cải thiện vệ sinh	Thực hiện ngay việc sát trùng tiêu độc chuồng để giảm thiểu mầm bệnh trong chuồng, tránh nhiễm bệnh kế phát. Thực hiện cùng lúc các biện pháp sau: – Bù nước: làm giảm mất nước và tăng cường giải độc sẽ có kết quả tốt Vime C Electrolyte 1g /2-4 lít nước hoặcElectrosol 1ml/ 1 lít nước. – Kháng sinh: Chọn 1 trong các loại kháng sinh đặc hiệu với dòng vi khuẩn E.coli (do E.coli rất nhanh lờn thuốc). – Thuốc tiêu viêm: Tăng sức đề kháng, con vật nhanh hồi phục
Bệnh đầu đen	Gà ủ rũ, phân màu vàng	Ký sinh trùng gan – ruột	Dùng thuốc đặc trị Histomonas	Hiện trên thị trường có rất nhiều bộ sản phẩm trị bệnh. Viêm gan ruột truyền nhiễm – bệnh đầu đen – bệnh kén ruột. Dù sử dụng bất cứ bộ sản phẩm của công ty nào, bà con nên điều trị liệu trình ít nhất 4 ngày cho toàn đàn gà, kết hợp với giải độc gan thận lách và hạ sốt để mang lại hiệu quả cao nhất. Khi kết thúc liệu trình bà con nên cho gà uống monosunfa kết hợp với ivermectin 1% pha 1ml vào 1lit nước cho đàn gà uống.
Thiếu khoáng	Chậm lớn, yếu xương	Khẩu phần thiếu Canxi, Phospho, Mg…	Bổ sung premix khoáng vào khẩu phần ăn	Khi gà có dấu hiệu bệnh về dinh dưỡng, thì phải bổ sung vào khẩu phần thức ăn và nước uống các loại premix khoáng.